Cookiebeleid en disclaimer

Deze website maakt gebruik van functionele cookies en bevat Google reclameboodschappen.
Deze website geeft informatie en rekentools voor de verduurzaming en probeert daar zorgvuldig in te zijn. Gebruikers kunnen geen rechten ontlenen aan of aanspraak maken op de juistheid en volledigheid van de inhoud. En deze website is niet aansprakelijk voor de inhoud, actualiteit en het functioneren van websites van derden.

Keuzes bij verduurzamen

Nieuwbouw

Isolatie, ventilatie en warmtesysteem keuzes
3 tips
toon nieuwbouw keuzes
Bestaande woningen

Isolatie, ventilatie en warmtesysteem keuzes
Wachten met renoveren of deels of alles aanpakken?
toon renovatie keuzes tips
Bestaande woningen

Zelf doen
Gedetailleerde werkinstructies en tools voor ventilatie (WTW), isolatieconstructies en kozijzen ook te gebruiken voor koude-bruggen. En 12 tips.
toon gedetailleerde instructies tips








Achtergronden

Slimme aanpak

Oplossingen met meerdere doelen
Zo scoort buitengevelisolatie op 5 fronten: isoleren muur, isoleren fundering, dampdicht maken woning, voegen bestaande buitenmuur, voorkomen ruimtegebrek en overlast binnen na en tijdens renovatie


toon slimmere aanpak
Warmteverliezen

Welke verliezen zijn er.
Hoeveel is het.
Wat en hoeveel de energieverliezen van woningen zijn verschilt op veel websites.


toon warmteverlies visies
Info

Diverse bronnen en nadere informatie over technieken.


toon nadere informatie





Terug


Nieuwbouw tips
  1. Isoleer beter dan de minimale bouwnorm. Ga voor muur Rc 8, dak Rc 10, glas Ug = 0,3. Dit is niet veel dikker. Voorkom daarmee dure verwarmingsinstallaties, vloerverwarming en onnodige energiekosten.
  2. Gebruik een WTW installatie. Ventileren en kieren geven 40 % van het energieverlies, ventilatie heeft veel meer invloed op energieverlies dan isolatie.
  3. Plaats voor ramen op zuid een boom, overstekken, pergola of zonwering aan de buitenzijde. Bescherm het binnenklimaat tegen oververhitting in de zomer.
Terug


Renovatie keuzes: wachten, deels of volledig om
    wachten
  1. wachten omdat er nog van alles in ontwikkeling is en ervaring opgedaan wordt zoals met oplossingen die sneller en beter uitvoerbaar en monteerbaar zijn
  2. wachten op een wijksysteem, zie ook mijnbuurtenergiesom.nl
  3. wachten op een vervanger van aardgas zoals waterstof, groengas, biogas, syntethisch gas etc

  4. deels aan de gang gaan met no-regret oplossingen
  5. maximaal 10.000 euro met een ander verwarmingssysteem: gasketel vervangen voor een warmtepomp met een hoge temperatuurafgifte (> 60 C met een CO2 of propaan warmtepomp) en over 10 tot 15 jaar opnieuw een keuze maken zoals vanwege wijzigende energie- en capaciteitstarieven.
  6. maximaal 10.000 euro renoveren: spouwmuur na-isolatie, enkelglas dakramen verwijderen en de schoorsteen verwijderen. Nog geen platdak isolatie, dit hangt te sterk af van de uiteidelijke buitengevelisolatie oplossing. Pas dakisolatie pas toe met goede isolatie en kierdichting nadat een voldoende ventilatiesysteem is aangebracht. Laat geen kozijnen maken voor HR++ glas maar minimaal voor HR+++ glas om te voorkomen dat later alsnog triple glas gewenst is maar niet kan vanwege HR++ glas-kozijnen.
  7. maximaal 20.000 tot 40.000 euro renoveren: een gedeeltelijke renovatie heeft risico's. De vraag is of dit wel doet wat men zegt.
    Laat goed aangeven (bewijzen) hoeveel daadwerkelijk bespaart gaat worden. Laat aangeven welke grote energieverliezen overblijven, want halve verhalen pakken minder uit dan ze verkocht worden. Vaak wordt dat verweten aan het leefgedrag zoals te warm stoken, te veel ramen open, etc. Kennis en ervaring is vaak onvoldoende bij woningadviezen en is vaak gebaseerd op één van de vele alternatieven. Vaak is advies gebaseerd op misvattingen en meningen en niet met goede rekenmodellen bepaald voor het bepalen van de echte energieverliezen, maatregelen en de ventilatie eisen en prestaties. Dit geeft een hoge kans dat energiebesparing laag is, en de luchtkwaliteit zoals CO2 in de woning niet in alle kamers in alle seizoenen op orde is.

  8. volledig en grotedeels zelf doen vanwege de kosten
  9. circa 60.000 euro renoveren: zeer goed isoleren, kierdicht maken, WTW installatie installeren, minimaal triple glas zonder ventilatieroosters. Nu investeren en in een keer goed verbouwen geeft lage maandelijkse lasten door een laag energieverbruik en een lichte warmte/koude installatie.
de prijsindicaties zijn voor tussenwoningen


Terug

Renovatie tips
  1. Algemeen: Kies maatregelen die zo min mogelijk ingrijpen in de woning waardoor het leefbaar blijft in en rond de woning tijdens de renovatie.
    - Zoals buitengevelisolatie ipv vloerverwarming.
    - Platdakisolatie (en op afschot leggen) ipv plafond-isolatie binnen (minder overlast, afwerking en kans op condens).
    - Een boom, pergola of zonwering ipv een koudesysteem.
    - Een hoge afgiftetemperatuur warmtepomp, zoals een warmtepomp met CO2- of propaan koudemiddel, om met de bestaande radiatoren en douche en warmtapwater installatie door te kunnen. In plaats van een lage temperatuurafgifte warmtepomp waarvoor lage temperatuur radiatoren, vloerverwarming en boiler met legionella programma zijn.
  2. Algemeen: Een handige volgorde voor grote en kleine woningen: pak de 2 grootste energieverliezen eerst aan.
    - Begin met het isoleren van zeer slecht geisoleerde delen van de woning zoals een betonnen of houten (plat)dak.
    - Pak de grootste ventilatielekken aan: monteer een WTW installatie en verwijder vervolgens de afzuigkap en ventilatiebuis, douche-ventilatiebuis en schoorsteen.
  3. Algemeen: Vraag een second-opinion aan echte expert voor de bouwplannen en offertes omdat er nog veel onervarenheid, wc-eend verkoop en belangen zijn, die niet goed of duur uitpakken of zelfs maatregelen zijn waar men spijt van krijgt.
  4. Dak: verwijder dakpannen en vervang het door indak zonnepanelen. Voorkom kosten voor onderhoud en renovatie. Vervang geen dakpannen voor dakpannen na circa 40 tot 60 jaar op de woning maar voor oplossingen als de brandwerende oplossingen zoals damwand / sandwichpanelen als dakbedekking met zonnepanelen.
  5. Buitengevel-isolatie / voegwerk: laat de woning niet opnieuw voegen als het niet dringend nodig is. Maar werk slechte plekken bij en breng buitengevelisolatie rondom de woning aan.
  6. Vloerisolatie: vooral wel als er vloerverwarming is, maar let op met isolatie zoals in de kruipruimte omdat het (meer) zwarte plekken op de muur kan geven doordat de fundering een flinke koudebrug is.
    Is er geen vloerverwarming aanwezig: investeer dan niet alsnog in vloerverwarming, maar isoleer de buitengevel en fundering (perimeter-isolatie). Isolatie in de kruipruimte heeft dan nog weinig impact en is dan niet nodig vanwege de lage impact. Dit is tevens een oplossing voor vloeren die op zand zijn aangebracht. Het is niet noodzakelijk om de vloer uit te breken of te isoleren als de buitenmuur en fundering geisoleerd worden.
    voorbeeld Therm berekening buitengevelisolatie versus vloerisolatie
  7. Ventilatie: Monteer een WTW installatie en WTW buizensysteem. Ventileren en kieren geven namelijk 40% van het energieverlies. En verwijder dan ook een openhaard en bijbehorende schoorsteen en mechanische ventilatie naar buiten in de keuken en badkamer.
  8. Warm tapwater: Er zijn weinig oplossingen die energiezuinig zijn die minimaal 60 C warm water maken. Het is minder zuinig zoals 55 C warm water omdat dan extra energie nodig voor legionella bestrijding (circa 10 % extra energie nodig). Ook gewenst is dat het een stille oplossing is in de woning. Een CO2 of propaan warmtepomp kunnen wel 60 C warm water maken. En hopelijk is er binnenkort ook de verliesvrije warmtebatterij van Celcius (TUE).
    - De belangrijkste vraag voor warm tapwater is wat voor soort gebruik er is: een stortdouche (25 liter per minuut), een bad nemen (ruim 100 liter per keer) of energiezuinig douchen (6 liter per minuut). Bij energiezuinig douchen (6 liter per minuut) is het gebruik en juiste installatie van een douchepijp wtw ook handig. Een douchepijp WTW werkt niet in combinatie met een bad. En werkt beperkt in combinatie met een stortdouche.
    - Houd met een boiler rekening met circa 25 % energieverlies per dag.
    - Een vuistregel om de grootte van de boiler te bepalen die een keer per dag opwarmt: inhoud boiler = (40 / boiler temperatuur) * aantal liter per dag * 1.3 [liter]. Het aantal liters per dag is dan bijvoorbeeld voor een 55 C boiler, 4 personen elk 10 minuten met een 6 liter per minuut spaardouche = (40 / 55) * 240 * 1.3 = 226 liter.

Buitengevelisolatie of muren van binnen isoleren
voordelen buitengevelisolatievoordelen muren binnen isoleren
  • minder renovatiewerkzaamheden overlast
  • de stenen muren zitten binnen de isolatieschil en werken als een warmtebatterij,
    het huis warmt en koelt minder snel op en af.
  • makkelijk een hoge isolatiewaarde te halen.
  • geen koudebrug van de buitenmuur met de vloeren van de etages.
  • makkelijk door te trekken met fundering-isolatie en zo minder fundering koudebruggen.
  • met fundering-isolatie minder last van trillingen door verkeer en treinen.
  • lage kans op condens.
  • geen of minder extra werk voor binnenvloeren.
  • goedkoper.
  • makkelijker te onderhouden.
  • kozijn en glas kan blijven zitten als het al tripleglas is.
funderingisolatie aan de buitenzijde of vloerisolatie
voordelen funderingisolatie en isolatie van keldermurenvoordelen vloer- of kruipruimte-isolatie
  • vorst in de grond heeft via de fundering een veel grotere invloed op de woning
    dan de kou die onder de vloer heerst als of er geen funderingen zijn (~ 8 C .. ~ 15 C).
  • makkelijk een hogere isolatiewaarde te halen.
  • geen koudebrug.
  • met fundering-isolatie minder last van trillingen door verkeer en treinen.
  • lage kans op condens.
  • geen extra werk voor binnenvloeren.
  • goedkoper.
  • makkelijker te onderhouden.
Zie ook de plaatjes onder aan deze pagina voor het grote verschil in energieverlies door de fundering en keldermuren ten opzichte van de vloer de grond in.




Terug

Stap voor stap uitleg voor renovaties: gedetailleerde praktijk instructies.
  1. stappenplan: hellend dak van binnen isoleren, damp-dicht (Rc 10)
  2. stappenplan: dakkapellen van binnen isoleren, 2 damp-dichte lagen (Rc 6)
  3. stappenplan: buitengevel en fundering aan de buitenzijde isoleren, damp-open (Rc 8)
  4. stappenplan: 4 dubbelglas monteren, Ug 0.2
  5. stappenplan: Zelf kozijnen maken voor 60mm dik glas van gebruikt hout
  6. stappenplan: Bestaande kozijnen en glas (tijdelijk) hergebruiken met buitengevelisolatie (met kunststof stelprofiel)
  7. stappenplan: Garagedeur en niet dragende steens muur vervangen voor een geisoleerde gevel met deur (Rc 8)
  8. stappenplan: platdak isolatie op afschot, bitumen is damp-dicht (Rc 10)
  9. stappenplan: overgang hellend dak en muur isoleren, damp-open
  10. stappenplan: overgang platdak en muur, damp-open (pdf volgt nog)
  11. stappenplan: overgang raam en muur, damp-dicht, foto 1, foto 2, foto 3, foto 4, foto 5, youtube
  12. stappenplan: overgang raam en muur, dagkant (dagstukken en dagdorpel / raamdorpel) en waterslag
  13. stappenplan: douchepijp wtw plaatsen
  14. stappenplan: WTW systeem ontwerpen en monteren


Terug

Montagetips voor renovaties
  1. Isolatieberekening: Voorkom zwarte condensplekken in de woning. Bereken of de isolatie voldoende is met Therm. Check of de binnenmuurtemperatuur minimaal 14.4 C is als het buiten -5 C en binnen 20 C is.
  2. Isolatieberekening: Controleer of een isolatie constructie wel echt dik genoeg is met een berekening zoals U-wert. Voorbeeld: houten balken hebben een grote invloed op de totale Rc. Isolatieplaten met een Rc van 6 geven tussen balken gemonteerd slechts een totale Rc van 4.5 (25 % minder). Dit voldoet dan niet aan de minimale bouwnorm.
  3. Buitengevelisolatie: Breng isolatie buiten tegen de muur en fundering (perimeterisolatie) aan. Zie deze Therm vergelijking: links vloerisolatie rechts buitengevelisolatie. Dit doet veel meer dan isolatie in de kruipruimte omdat de fundering een flinke koude brug is. Het kan zelfs zo zijn dat isolatie in de kruipruimte tot (meer) muurschimmel leidt op de muren net boven de niet geisoleerde fundering. En voorkomt koudebruggen die er vaak wel zullen zijn met binnenmuurisolatie.
  4. Buitengevelisolatie: Check de kwaliteit van de isolatie makkelijk en snel met draadloze laser thermometer of de temperatuur binnen op de muren en in de hoeken ook minimaal 14.4 C is als het buiten vriest.
  5. Buitengevelisolatie: Voorkom groen aanslag en vuil op de gevel met een grind of schelpen.
  6. WTW: Neem een zwaardere WTW en grotere buizen dan standaard geadviseerd en berekent wordt. Dan is er ook genoeg ventilatie bij een lage instelling van de WTW. De WTW haalt namelijk pas de berekende luchtventilatie als die op 100 % draait. En dat is niet de instelling waarop deze normaliter de hele dag draait. Een zwaardere WTW brengt meer ventilatie met een laag ventilatieverbruik. Stel het maximum op de gewenste maximale waarde in.
  7. WTW: Gebruik een WTW die per vertrek regelt als er voldoende plek is voor aan- en afvoerbuizen.
  8. WTW: Of gebruik een WTW met een apart systeem voor boven en beneden.
  9. WTW: Of blaas de lucht boven in de hal de woning in om koele lucht in de zomer ook boven te krijgen (systeem zonder toevoerkanalen).
  10. WTW: Bij inblazen in de hal in alleen buizen voor de afvoer per vertrek maken, behalve de woonkamer. Als aanvoer voor de slaapkamers volstaat een opening van 1 cm hoog en deurbreed onder de deur per persoon. En 2 cm voor een 2 persoonskamer. De woonkamer krijgt verse lucht vanuit de hal. De keuken krijgt de lucht van de woonkamer. De keuken is de afvoer voor beide vertrekken.
  11. WTW: Is een WTW ventilatiekanaal moeilijk van verdieping naar verdieping te brengen? tip: kan het via de badkamer? Plaats zonodig het toilet 15 cm naar voren om daarachter de buizen te plaatsen.
  12. WTW: Baopt is een gebruik maken van de eigenschap dat gassen (lucht) zich van zelf verspreid (difussie). Blaas kortstondig bijvoorbeeld om de paar minuten veel verse lucht in de woning die zich daarna zelf verplaatst. Dit voorkomt dat ventilatie tot veel afkoeling langs de muren geeft.
  13. WTW: De lucht voorverwarmen of koelen is mogelijk in de inblaas door toevoegen van een radiateur in het ventilatiekanaal. En die aan te sluiten op een bak met ook een radiateur waarin warmte of koude wordt opgeslagen. Bijvoorbeeld een bak van 200 liter met Natriumsulfaat + Borax als PCM.
  14. Airco: Een airco voor de hete zomerdagen? Kies een versie die kan koelen en verwarmen. Verwarm in de herfst, lente en de vorstvrije uren tijdens de winterdagen de woning met de airco en bespaar zo veel gas.
  15. Vloerverwarming: Neem geen vloerverwarming. Want in een goed geisoleerde woning staat de verwarming niet vaak aan. Dan heeft investeren hierin ook niet veel zin.
  16. Vloerverwarming: Toch vloerverwarming gewenst: plaats onder een kleed verwarmingsfolie op een isomatje.


Terug

Meervoudige functionaliteiten voor woningrenovaties combineren
Renovatie van een woning kan met minder overlast, kosten en ruimtebeslag door oplossingen te kiezen die meerdere functionaliteiten hebben.
Het volgende overzicht geeft daar een aantal voorbeelden van meervoudige functionaliteiten die slim gebruik maken van energie, ruimte en kosten

score als meervoudige oplossing oplossing (materiaal, werkwijze) ruimtebesparing gesloten isolatieschil recylebare duurzame en niet schaarse materialen aantal dagen opslag Lokale energie uitwisseling Lichte energie aansluiting COP Energiebesparing
Meervoudige functionaliteiten
5WTW met PCM verwarming in kruipruimte / onder vloerdeels -200 liter--3 dagen--2080 %
5Buitengevel-isolatie inclusief fundatie-isolatieja, in plaats van binnenja, fundering en verdiepingsvloeren zitten binnen de isolatienee, lastig recylebaar----80%
5Ondergrondse woningblok accu 100 kWh- 200 liter per woning--1 dagja1 kW/woning--
5Warmtepomp + ondergrondse PCM opslag en zonneboiler voor ruimteverwarming- 700 liter--3-2 kW380 %
4Warmtepomp + ondergrondse PCM opslag voor ruimteverwarming- 700 liter--3-2 kW360 %
Combinatie oplossingen zonder slimmigheden
3WTW met PCM verwarmingnee, + 400 liter------80 %
3Warmtepomp + boiler voor ruimteverwarming+ 1300 liter--3-2 kW360 %
3Zonnepanelen met thuisaccu 10 kWhnee, + 200 liter------50 %
3Ondergrondse thuisaccu 10 kWh- 200 liter--1 dag-1 kW/woning--
Betere oplossingen zonder slimmigheden
2warmtepomp boilernee, + 300 liter--1 dag-3 kW360 %
2Binnenmuur-isolatienee, + 500 lnee-----40%
2Warmtepomp voor ruimteverwarming+ 300 liter----3 kW360 %
2Thuisaccu 10 kWhnee, + 200 liter--1 dag-1 kW/woning--
Enkelvoudige oplossingen
1Zonnepanelen------30 %
1elektrische boilernee, + 200 liter--1 dag--1-
1WTW met verwarmingselementnee, + 200 liter------80 %
1Infraroodpanelen+ 300 liter----8 kW1-
-
-----1-


Een kijkje in de toekomst
Welke innovatie is de moeite waard om op te wachten? Hiervoor zijn een of enkele aanbieders. Er is op dit moment weinig aanbod.
  1. Warmte-opslag met TCM om het huis te verwarmen en voor warm tapwater. Om zo'n 4 weken zonder zon en wind energie te kunnen.
  2. Wasmachine met ultrasoon voor 80 % minder energieverbruik.
  3. Koeling door bevochtiging in de zomer met waterdamp en bevochtiging in de droge lucht wintermaanden
  4. Vier dubbel glas met een Ug < 0,3


Wat zou nu al standaard moeten zijn?
Hiervoor zijn al veel aanbieders. Er is op dit moment al veel aanbod maar wel duur.
  1. Indak zonnepanelen dak met damwand- of sandwichprofielen.
  2. Warmtepomp die minimaal 65 C warmte afgeeft voor warm tapwater en daarmee niet meer duur eens per week heet stookt tegen legionella. Zoals de CO2- of propaan-warmtepomp (R744 of R290). Deze hebben een hoge afgiftetemperatuur en een goede COP bij -15C buiten. Niet bedoeld is een booster of 2-traps warmtepomp vanwege de lage COP bij lage buitentemperaturen.
  3. Thuisbatterij voor opslag van elektrische energie


Wat lijkt handig maar heeft ook behoorlijke nadelen?
  1. Infraroodpanelen als verwarmingssysteem voor de hele woning als basis warmtebron (minimaal 18 C in de woning). Deze verbruiken in de winter veel steeds duurder wordende stroom en kan problemen geven met het gelijktijdig gebruiken van andere apparaten waardoor een zwaardere meterkast en aansluiting nodig is.
  2. Een doorstromer voor warmtapwater. Deze verbruikt veel steeds duurder wordende stroom en kan problemen geven met het gelijktijdig gebruiken van andere apparaten waardoor een zwaardere meterkast en aansluiting nodig is.
  3. Nieuwe kozijnen met HR++ glas in plaats kozijnen die minimaal triple glas aankunnen. De kosten voor kozijnen zijn aanzienlijk hoger dan voor glas. Op termijn is het jammer dat niet voor bredere kozijnen is gekozen.
  4. Een ventilatielucht warmtepomp boiler op zolder vanwege het geluid van dit apparaat in de woning.


Terug


Nadere informatie (internetbronnen)
  1. Voorkom condensatie
  2. Maak geen luchtspouw
  3. Vensterbank in buitengevelisolatie aandachtspunten
  4. Brandbaarheid glaswol, eps, resol
  5. Condens en koudebruggen berekenen met Therm
  6. Isolatiewaarde en dampbestendigheid berekenen met Uwert
  7. WTW buizensysteem berekenen
  8. CO2 warmtepomp ervaringen, internet
  9. Luchtvochtigheidsproblemen in gebouwen
  10. Draagmuren herkennen



Terug


Verschillende visies op energieverliezen in woningen


Visie van deze website:

Jaren 70 woning of ouder:
  • 40% kieren
    - deuren
    - kozijnen
    - rond en door het dak
    - schoorsteen van de openhaard
    - afzuigkap in de keuken
    - ventilatie van de badkamer
  • 20% dakisolatie
  • 15% glas enkelglas of oud dubbelglas
  • 15% buitengevel
  • 9% fundering
  • 1% vloer





Goede post voor luchtverliezen en kieren
Goede funderingverliezen, hoge inschatting vloerverliezen

bron



Goede post voor luchtverliezen, geen post voor kieren
Geen onderscheid tussen fundering en vloer

bron

Geen schoorsteenverliezen. Goede post voor kieren.
Goed onderscheid tussen fundering en kelderwandenwanden
tov vloer verliezen, wel samen erg hoog

bron